خلاقیت کودکان باعث می‌شود تا آنها بتوانند هنگام رو به رو شدن با چالش‌ها از راه‌های متفاوتی استفاده کنند. کودکی که دارای خلاقیت است می‌تواند ارزش ایجاد کند. به این معنا که با هوش خلاق خود توانایی به وجود آوردن آثاری ارزشمند را خواهد داشت. مهم‌ترین عامل در پرورش خلاقیت کودکان، شما والدین هستید. لازم است که با آگاهی و صبورانه، در خدمت فرزندتان باشید و راه‌های درستی که می‌تواند به پرورش خلاقیت کودک تان کمک کند را با کمک یک متخصص تدوین کنید. در این مطلب تعریف تفکر خلاق، سنی که کودک خلاق است و روش‌ها و نکاتی که در پرورش قوه تخیل لازم است را بیان کرده ایم.
فهرست مطالب
- خلاقیت چیست؟ چرا خلاقیت در کودکان مهم است؟
- تفکر خلاق چگونه ایجاد می‌شود؟
- نشانه های خلاقیت در کودکان چیست؟
- خلاقیت کودکان در چه سنی بیشتر می‌شود؟
- معرفی راه‌ها و نکات پرورش خلاقیت کودکان
- پرورش خلاقیت کودکان به عهده چه کسی است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
خلاقیت چیست؟ چرا خلاقیت در کودکان مهم است؟
اگر بخواهیم در بحث افزایش خلاقیت در کودکان، واژه خلاقیت را معنی کنیم باید چنین گفت؛ خلاقیت یعنی آفرینندگی و یا پیدا کردن راه حل های مناسب برای حل مشکلات. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله استرس چیست را بخوانید. همچنین می توان خلاقیت کودکان را داشتن ایده های نو و جدید معنا کرد.افزایش خلاقیت در کودکان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا پرورش خلاقیت می تواند بزرگ ترین و مهم ترین ویژگی شخصیتی و فردی کودکان، در آینده باشد. کودک خلاق دارای مهارت هایی فراتر از نوآوری است؛ به همین دلیل زندگی طولانی و همراه با موفقیتی خواهد داشت.
افزایش خلاقیت در کودکان، تاثیرات زیادی بر سلامت ذهنی، روانی و حتی تقویت حافظه آن ها دارد؛ بله! خلاقیت در جنبه های مختلف زندگی کودکان تاثیر می گذارد. به نحوی که ارتباط کودک را با جهان پیرامون بهبود می بخشد. پرورش خلاقیت، کودکان را به سمت یادگیری و تعامل هدایت می کند. در حقیقت کوشش برای افزایش خلاقیت در کودکان سبب سلامت روح و روان آن ها می شود.
کودک خلاق معمولا دارای ذهنی آزاد و بدور از استرس می باشد؛ زیرا غرق شدن در ایده ها و تفکرات کودکانه سبب می شود که جنبه های منفی محیط پیرامون خود را از یاد ببرند. به زبان ساده تر خلاقیت در کودکان زمینه موفقیت آن ها را در مراحل بعدی زندگی مهیا می کند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله خستگی عاطفی را بخوانید.
تفکر خلاق چگونه ایجاد می‌شود؟
تفکر خلاق مجموعه‌ای از داده‌ها و اطلاعات است که باعث ایجاد یک فکر و ایده جدید می‌شود. در واقع خلاقیت، افکاری است که در ذهنتان می‌چرخد، بدون اینکه آنها را کنترل کنید. خلاقیت یعنی این افکار و ایده‌های سردرگم را ترکیب کرده و شکل جدیدی از آنها بسازید. تمام اختراعات و کشف‌ها، حاصل خلاقیت و در درجه بعدی نبوغ است.
برخی عواملی که در داشتن تــفکر خلاق موثر هستند شامل هوش، توانایی بدنی، استعداد و علاقه‌های متنوع می‌باشد که کاملا ژنتیکی و انتسابی است. اما چیزی که مهم است توانایی شما و محیط برای پذیرش و پرورش توانایی‌های کودکتان است. نوع تــربیت کودک در شکل‌گیری تفکرات خلاقانه کودک نقش دارد.
نشانه های خلاقیت در کودکان چیست؟
گاهی با ساده ترین روش می توانید رگه های از خلاقیت را در فعالیت های کودک خود ببینید. کافی نگاهی به نقاشی های او، حرف ها و نظرات او و حتی حس و حال او نسبت به وقایع متفاوت بیاندازید. تفسیر نقاشی کودکان هم یکی از راه هایی است که کمک آن، به استعدادها و خلاقیت های نهفته در کودک پی می برید؛ در ادامه به چند نمونه از بارزترین نشانه های خلاقیت در بچه ها اشاره می کنیم.
نشانه های افزایش خلاقیت در کودکان و خلاق بودن کودکان عبارتند از:
- کودک خلاق بدون هیچ واهمه و ترسی، پیشنهادات و نظرات خود را مطرح می کند.
- پیشنهادات و راه حل های مطرح شده از طرف آن ها، در سایر کودکان دیده نمی شوند.
- کودک خلاق در انجام کارها و فعالیت های هنری فوق العاده عمل می کند. به این صورت که علاوه بر علاقمندی بالا، آن ها را به بهترین شیوه ممکن انجام می دهد.
- ارائه چندین راهکار پی در پی برای حل یک مشکل یکی دیگر از نشانه های خلاقیت در کودکان است.
- قدرت بالایی در خنداندن دیگران دارند. در واقع اعمال و کارهای آن ها شیرین و بامزه است.
- علاقمندی به ایجاد تغییر در مطالب کتاب ها.
- مطرح سوالات و پرسش های عجیب و مداوم از نشانه های بارز خلاقیت در کودکان است.
- علاقمند به بیان افکار خود به از طریق نقاشی کشیدن.
- منتقد بودن و به راحتی قبول نکردن افکار و نظرات دیگران.
- وجود تفاوت های خاص و محرز نسبت به همسالان خود.
- تخیل داستان هایی که برایشان بازگو می شود.
- هیجان هنگام بیان ایده ها، نظرات و صحبت کردن هیجانی.
- ابتکار، به این معنی که ایده ها و نظراتی که ارائه می دهد؛ آیا مختص به خود او هستند یا خیر!
خلاقیت کودکان در چه سنی بیشتر می‌شود؟
به طور کلی کودکان از همان ابتدا رگه‌های هوش و خلاق بودن خود را نشان می‌دهند اما معمولا تمرکز و توجه برای آنها سخت است. در سن 5 سالگی به دلیل افــزایش تمرکز در کودکان، تکمیل زبان و تقویت مهارت‌های جسمی، کودک به اوج تفکر خلاق می‌رسد. در این مرحله و سنین 5 سالگی، شما باید برای پرورش خلاقیت کودکتان سرمایه گذاری کنید و راه‌های پرورش تفکر خلاق را بیاموزید. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله مدیریت خشم در کودکان را بخوانید.
معرفی راه‌ها و نکات پرورش خلاقیت کودکان
روش‌های بسیاری برای پرورش تفکر خلاق در کودکان وجود دارد و خیلی از آنها بستگی به خلقیات و توانایی‌های فرزندتان دارند. بنابراین لازم است که در این زمینه با روانشناس کودک در ارتباط باشید تا ویژگی‌ها و روش‌های منحصر به فرد کودک شما را کشف و بهترین مسیر برای پرورش استعداد و خلاقیت او را پیدا کنید. مهم‌ترین و بهترین راه، آموزش هنر به کودک است. برای کسب اطلاعات در زمینه نقش هنر در پرورش خلاقیت کودکان کلیک کنید.13کاری که میتوانید برای کمک به پرورش خلاقیت کودکان تان در منزل انجام دهید به شرح زیر است:
1_ بگذارید کودک اشتباه کند
بچه‌هایی که از شکست خوردن بترسند، کنجکاوی در آنها سرکوب می‌شود. اگر فرزند شما بعد از اشتباه نا امید شد یا احساس شکست کرد با او برای جبران و تغییر نتیجه صحبت کنید. او را راهنمایی کنید که چطور می‌تواند اشتباهش را جبران کند. فقط راهنمایی کنید و خودتان اشتباه او را اصلاح نکنید. روش صحیح بــرخورد با اشتباهات کودک می تواند در افزایش اعتماد به نفس او بسیار موثر باشد.
2_ او را تشویق کنید
هر اقدام مثبت و هر تلاش کودکتان را تحسین کنید. پاداش‌های کلامی بهترین نوع تشویق هستند. اگر در تشویق‌ها بیش از حد چهارچوب مدار هستید و از جدول ستاره استفاده می‌کنید، سعی کنید با دیدن اتفاقات خلاقانه در کودک او را تشویق و تحسین کنید و حتی ناگهانی به او ستاره یا جایزه دهید. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع روش های مناسب برای تــشویق کودکان کلیک کنید.
3_ بگذارید به هم بریزد و کثیف کاری کند
معمولا مادران نسبت به تمیزی منزل و کودکشان حساسیت و وسواس بیش از اندازه دارند. سعی کنید اتاق یا فضایی برای کودک تعیین کنید که در آن جا هر کاری خواست انجام دهد. دیوارها را کاغذی کنید تا روی آنها نقاشی کند. بگذارید کثیف کاری کند و شما نیز گاهی با او همراهی کنید.
وسواس تمیزی در سنین پایین جلوی خلاقیت کودک را می‌گیرد. اگر از بی نظم شدن فرزند نگرانید، به او توضیح دهید که بعد از بازی نیاز است که دست‌ها و بدنش شسته شود و محیط برای دفعه بعدی آماده باشد.
4_ خلاقیت کودکان | الگوی خلاقیت فرزند باشید
شما الگوی فرزندتان هستید. اگر کودک والدین را در حال ساخت یا تعمیر چیزی ببیند او هم یاد می‌گیرد که باید پذیرای خلاقیت‌ها باشد. به کارهای خلاقانه کودکی خود فکر کنید و برای کودک توضیح دهید و از او بخواهید این کارها را بکند. تقــلید کودکان و نوزادان اصلی ترین شرط یادگیری آن ها می باشد. بنابراین لازم است والدین با انجام کارهای خلاقانه در مقابل کودکان آن ها را تشویق به انجام چنین اموری نمایند.
5_ برای فرزند وقت بگذارید
بازی کردن دنیای کودک است و در بازی است که کودک دنیای خودش را می‌سازد. با او بازی کنید. نقش‌هایی که می‌خواهد بر عهده بگیرید و صبوری کنید. خسته اید، مشکل مالی دارید، شرایط کارتان بد است و … کودک این‌ها را نمی‌فهمد دنیای خودش را دارد. به دنیا و بازی کودک احترام بگذارید. در این زمینه مطالعه مقاله بازی کودکان اطلاعات مفیدی را در اختیارتان قرار می‌دهد.
6_ ذهن باز و روشن داشته باشید
به فرزندانتان حق انتخاب بدهید تا برای مستقل فکر کردن ترسی نداشته باشند. اســتقلال کودکان می تواند باعث گسترش تفکرات و دنیای ذهنی آن ها شود. بگذارید غذا، لباس، اسباب بازی و بازی مورد علاقه اش را خودش انتخاب کند. البته ایجاد محدودیت در انتخاب‌ها برای کودک لازم است. اگر کودک شما همه چیز را با هم می‌خواهد، چند حق انتخاب پیش روی او بگذارید و از او بخواهید از بین این‌ها انتخاب کند. اگر دوست دارد در آشپزخانه بازی کند، وسایل محدودی در اختیار او قرار دهید و آشپزخانه را به شکل یک اتاق جادوگری یا آزمایشگاه در بیاورید.
7_ خلاقیت کودکان | سوال‌های باز بپرسید
طرح کردن سوال‌های باز پاسخ و مفهومی، به پرورش تفکر خلاق کودک کمک می‌کند. نحوه پاسخ به این سوالات، میزان هوش و خلاقیت کودک شما را پیش بینی می‌کند. سوالاتی مثل اینکه اگر خورشید در حیاط ما باشد چه می‌شود؟ یا اگر همه درختان آواز بخوانند چه می‌شود؟ اگر همه کفش‌های دنیا یک اندازه باشد چه می‌شود؟ اگر هیچوقت وسایل خانه خراب نشوند چه می شود؟ پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با سوالات تست هــوش و خلاقیت مقاله مربوطه را مطالعه فرمایید.
8_ با تخیلات کودک همراه باشید
معمولا اکثر کودکان در سنین پیش دبستانی، دوستان و دنیای تخیلی خود را دارند. قوه تخیل یکی از توانایی‌های کودک است که داشتن آن بسیار نعمت خوبی است.
با دوستان خیالی او صحبت کنید، حتی وقتی دوست خیالی او حضور ندارد در موردش با فرزندتان صحبت کنید و سراغش را بگیرید. در دنیای تخیلی کودک قرار بگیرید و تا زمانی که اشتباه خطرناک نکرده یا آسیبی کودک را تهدید نمی‌کند، او را همراهی کنید. برای آگاهی بیشتر در مورد خیــال پردازی کودک کلیک کنید.
9_ به کودک خود استقلال بدهید
کنترل گر نباشید و گاهی به تنهایی کودک احترام بگذارید. اگر کودک تنهایی در حال بازی است، گاهی به او لبخند بزنید که حضور شما را حس کند اما شما هم خود را به کاری مشغول کنید و مدام از او نپرسید «داری چکار می‌کنی؟» از زندگی و فرزندتان با تمام سختی‌ها لذت ببرید. اصولا والــدین کنترل گر با ایجاد محدودیت های فراوان مانع بزرگی در مقابل خلاقیت کودکان هستند.
10_ خلاقیت کودکان | به اسباب بازی‌های کودک بها دهید
اسباب بازی‌های کودک تنها ابزار و سلاح‌های کودک است و هرچه این سلاح‌ها متنوع‌تر و خلاقانه‌تر باشد، آینده کودک سالم‌تر است. کودک لازم است تنوع در اسباب بازی‌ها را تجربه کند. پسران می‌توانند عروسک و دختران نیز ماشین یا اسلحه داشته باشند. اینکه کودک دختر از ابتدا فقط مادری و خانه داری را بازی کند و پسر فقط رانندگی، تیر اندازی یا کار بیرون از منزل را تجربه کند، در آینده مانع از رشد خلاقیت آنها می‌شود. البته لازم است در تهیه اسباب بازی مناسب کودک دقت بیشتری داشته باشید و ایمنی او را در نظر بگیرید.
11_ استفاده از تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری را کاهش دهید
ممنوع کردن موبایل، تلویزیون یا کنسول خانگی امری نشدنی است، اما باید نحوه و میزان ارتباط کودک با این وسایل کنترل شود. البته بازی‌های رایانه ای تا حدی به افزایش خلاقیت کودک کمک می‌کند. اما نباید از بازی‌های فیزیکی و حقیقی بیشتر و جذاب‌تر شود. پــرخاشگری کودکان، انزوا، تیک عصبی، آسیب‌های جسمی، چاقی و … از مضرات بازی‌های رایانه ای و تماشای بیش از حد تلویزیون است. توصیه می‌کنیم به مقاله استفاده کودک از موبایل مراجعه کنید.
12_ اجازه دهید کودک در جمع بازی کند
تمایل به تنها بودن در کودک اصلا نشانه خوبی نیست. مخصوصا که برخی والدین بخاطر ترس‌ها و وسواس‌های بیمارگونه خود، کودک را از جمع همسالان دور نگه می‌دارند. مثلا یاد گرفتن فحش چیز بدی نیست و طبیعتا این اتفاق خواهد افتاد، بلکه کودک باید یاد بگیرد که فحش دادن عمل زشتی است و نباید آن را در حرف زدن خود به کار ببرد.
بازی در جمع بسیار مفید است و مهارت‌های ارتباطی کودک را تقویت می‌کند. برقراری ارتباط با دیگران، مفهوم نوبت، حقوق دیگری، از خود گذشتگی و کار جمعی مهم‌ترین مزایای بازی در جمع است.
13_ قضاوت و مقایسه نکنید
هر کودک دنیا، علایق و سلیقه‌های منحصر به فرد خود را دارد. هرگز با قضاوت‌های ارزشی خوب و بد یا مقایسه کودک با دیگر همسالان، سعی در تربیت او نداشته باشید. کاهش اعتماد به نفس، محافظه کاری و تحقیر شدن در کودکی ساده‌ترین پیامدهای مقایسه شدن است.
14- با کودکتان نمایش و پانتومیم بازی کنید
ایجاد شرایط برای بازی های کودکانه و نقش بازی کردن مثل عروسک بازی یا ماشین بازی از جمله کارهای است که باعث خلاقیت می شود. ما میتوانیم با ایجاد فضایی برای اینکه فرزندانمان برای خودشان سناریو بسازند و با کمک اسباب بازی هایی که دارند آن سناریو را اجرا کنند خودش یکی از روش های افزایش خلاقیت در کودکان می شود.
بعضی از بچه ها به قدری تخیل شان قوی است که با خودشان بازی می کنند.
15- برای تقویت خلاقیت، داستان بگویید اما بدون پایان!
در نظر داشته باشید که برای تقویت ایده دادن در کودکان باید داستان ها را نیمه رها کنید و از آن ها بخواهید که بقیه داستان را کامل کنند. داستان ها مخصوص آخر شب نیستند و شما می توانید هر زمانی از روز برای کودک خود داستان بگویید و ایده های آن ها را برای ادامه داستان ها جویا شوید.
16- او را از شکست نترسانید تا خلاقیت خود را در دل شکست‌ها بیابد
کارل دوک که در زمینه ذهنیت فعالیت می کند و روانشناس اجتماعی است می گوید: کودکانی که از شکست می ترسند کمتر به فکر خلاقیت هستند پس باید در نظر بگیریم هرگز کودک مان را از شکست نترسانیم و به کودک مان یادآوری کنیم که شکست جزموفقیت است و برای اینکه کودک خلاقی داشته باشیم نباید ناامید شویم و این روحیه نترسیدن از شکست را خودمان در خانه فراهم کنیم. با استفاده از این نکته که باید یک فرصت دیگه هم به خودمان بدهیم و به کودک‌مان بگویم.
سعی کنیم که همیشه ایده‌هایی که به ذهن فرزندمان می‌رسد را بهش بها دهیم و بگوییم که این ایده و نظری که داری را بکار ببند و یادآوری کنیم که اگر انجام نشد هم ناراحت نشو هیچ اشکالی ندارد اگر شکست خوردی و این ایده و نظرت پیروزی و موفقیت نداشت تو باید سعی کنی به صورت دیگری کار کنی. حتی می توانیم به فرزندمان وقتی هم شکست می خورد هم تشویقش کنیم. بگوییم به خاطر این تلاشت این هدیه را برایت گرفتم اما برای اینکه موفق شوی و به هدفت برسی باید دوباره بلند شوی و تلاش کنی.
17- فعالیت‌های هنری را تشویق کنید
هنر، راهی برای بیان خلاقانه برای افزایش خلاقیت در کودکان است. نباید به هنر به چشم درسی برای انجام دادن دستورالعملهای مختلف، نگاه کرد. هنر راهی است که کودکان از طریق هیجانات خود عمل کنند، تصمیم بگیرند و ایده‌های خود را بیان کنند. این کار از طریق نقاشی، مجسمه‌سازی، کلاژ، سفالگری یا هر بستر هنری دیگری انجام می‌شود.
کار با ابزار هنری، حس آزادی به ما می دهد و تمرکز را تقویت می‌کند. فعالیت‌های هنری، هماهنگی بین چشم و دست و مهارت‌های حرکتی ظریف را تقویت می‌کند. علاوه بر افزایش خلاقیت در کودکان، فعالیت‌های هنری باعث افزایش اعتماد به نفس می‌شود. چرا که کودکان احساس تسلط بر موضوع پیدا می‌کنند.
18- خانه را به فضایی اکتشافی تبدیل کنید!
جو خانه را طوری تنظیم کنید که کودک بتوانید سوال هایش را بدون ترس و واهمه از شما و یا والد بپرسد. روحیه پرسشگر داشتن در کودک باعث تقویت ایده پردازی در کودک می شود. باید سعی کنید سوالات کودک را از روی بی حوصلگی و با لحن بد پاسخ ندهید. برای ایده پرداز شدن کودک باید خوب به حرف او گوش کنید و پاسخ های درست و منطقی به او بدهید ولی آنها را نا امید نکنید. شما هم می توانید پرسش هایی از کودک داشته باشید تا بتوانید آنها را به سوی ایده دادن سوق دهید. مثلا می توانید از آنها بپرسید که اگر دلفین‌ها راه می رفتند چه اتفاقی می‌افتاد؟ یا می توانید از کودک بپرسید که تفاوت فیل و زرافه چیست؟
پرورش خلاقیت کودکان به عهده چه کسی است؟
تمام مسئولیت‌های پرورش و تربیت فرزند بر عهده والدین است، اما گاهی ممکن است ندانید که چه راهی درست و چه کاری غلط است. مشورت با افرادی که تخصصی در تربیت فرزند ندارند، ممکن است به رفتارهای اشتباه تان بیافزاید و باعث آسیب‌های روحی کودکتان شود. هر کودک، ویژگی‌های خاص خود و هر والدی نیز شرایط مخصوص خود را دارد.
سخن پایانی
شما در این مقاله با خلاقیت در کودکان آشنا شدید. همچنین از راه تقویت و افزایش خلاقیت در کودکان آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
بهبود خلاقیت علاوه بر تقویت مهارت های حل مسئله و مهارت های حرکتی می تواند باعث بهبود اعتماد به نفس کودک شود که به جزئیات آن در مقاله بیشتر پرداخته شده است .
بله ، اگرچه برخی از افراد فکر می کنند خلاقیت یک ویژگی ذاتی مثل تیزهوشی است اما تقویت خلاقیت امکان پذیر است و به کودکان کمک می کند که استعدادهای خود را شکوفا کنند .
